Stil staan
Met een Israëlische collega loop ik in de straten van Tel Aviv als ik hem vraag of hij mij meer wil vertellen over het verhaal van zijn familie. “Natuurlijk”, zegt hij en zonder dat we het afspreken staan we midden op straat stil en te midden van het straatgeraas vertelt hij mij het verhaal.
Zwijgen als oplossing
Hij vertelt me hoe zijn grootmoeder en moeder Auschwitz overleefd hebben en hoe hij dankzij hun handelen, verlangen om te leven, hulp van anderen en moed, het leven heeft gekregen. En hoe na die oorlog hierover een narratief ontstond en dat zijn grootmoeder (zijn moeder was toen 6 jaar) verder over alles zweeg: de gevoelens, de angsten, de pijn en het verdriet, de offers en de prijs die ze betaalden. We spraken over het zwijgen en de redenen en betekenis daarvan. Ik vertelde over het narratief en zwijgen van mijn vader naar aanleiding van zijn ervaringen in de tweede wereldoorlog als slachtoffer van de Arbeidseinszatz (wil je meer weten over de Arbeidseinsatz: luister dan bv de podcast-serie gedwongen). Over zijn onbestemde en angstige reis terug naar huis, in Rotterdam. Dwars door gebombardeerd Duitsland in het hart van de hongerwinter. Waar wij bij stil stonden daar op straat was hoe dit zwijgen en het maken van een narratief een oplossing was voor de (groot)ouders. Een overlevingsstrategie in een tijd waarin er geen plaats en ruimte was voor de trauma’s en de beelden van het individu. Maar hoe kan je verder leven met het idee dat jij bent weggekomen van een plek waar 1,1 miljoen mensen vermoord werden? Wat gebeurt er met je als je denkt dat je de dood tegemoet rijdt en dan alsnog thuiskomt en ziet dat er eten moet komen, omdat anders jij en je ouders zullen sterven?
Intergenerationeel
En we stonden stil bij de vraag hoe de pijn en het verdriet, de rouw en het trauma mogelijk onbewust terecht kan zijn gekomen bij de volgende generaties doordat er niet over gesproken kon worden. En we stonden stil bij de vraag wat er eventueel bij ons terecht kan zijn gekomen. Mijn collega vertelde mij hoe hij in het overleven van zijn grootmoeder en moeder de opdracht heeft gevoeld om het leven ten volle te leven. Hoe hij daardoor ook leerde te luisteren, stil te zijn en hoe hij situaties en de behoeftes van anderen beter leerde begrijpen. Ik realiseerde mij welke onbewuste gevoelens van verantwoordelijkheid ik op mij heb genomen en hoe ik zo vaak het gevoel heb gehad meer te willen bieden. Dat ik dan een probleem van de ander op me nam en me verantwoordelijk voelde dit op te lossen. En hoe ik daarmee mijn eigen kracht kon ondermijnen. In deze interpretaties van onze geschiedenissen zit zeker niet de waarheid over wie wij zijn en waarom wij doen wat we doen; het is misschien een klein stukje van de puzzel van mijn en zijn persoon. Door hierbij stil te staan en door mijn puzzelstukje te delen kon ik een deel zien van mijn soms niet behulpzame gedrag en begreep ik nog beter hoe ik de verantwoordelijkheid kan en moet nemen om mezelf geen slachtoffer te maken van mijn geschiedenis en mijn interpretaties van deze geschiedenis. Door samen stil te staan konden we allebei verbinding voelen met een onbewust deel van onze identiteit. Door mijn ervaringen en gedachten te delen bevrijdde ik mezelf van de eenzaamheid die ik kan voelen als ik nadenk over mijn biografie. Ik werd daarmee mezelf opnieuw bewust van zelf opgelegde opdrachten en verantwoordelijkheden. Ik liep in grote lichtheid verder, zag de stad met nieuwe ogen, genoot van ons plezier tijdens de maaltijd die we gebruikten. Ik rook de geuren van de zee, vis, kruiden en de straat helderder en scherper dan ooit. Ik was ver weg en toch thuis. Het voelde Bijbels en ik ervoer de kracht en betekenis van mijn aanwezigheid in Israël.
Parallel proces
De volgende ochtend vertelde ik mijn vrouw telefonisch over het stilstaan. Ik vertelde hoe intens en mooi dat was en hoe ik me op dat moment zo intens verbonden had met mijn collega, de stad, het land en met mezelf. Die avond, mijn laatste avond in Tell Aviv, vertelde ik mijn Israëlische collega hoe ik over ons stilstaan en delen had gesproken met mijn vrouw. Hij zei: “dat heb ik ook precies zo verteld aan mijn vrouw”.
Sta jij wel eens stil bij dat wat jou in je leven heeft geraakt, waar je vandaan komt en wat dat betekent?
Wat is voor jou de betekenis van het delen van je ervaringen, gevoelens en verhalen en hoe zou het jou helpen om meer kleine puzzelstukjes van je leven te vinden, te delen en te leggen?
Voel je ook aan dat samen stil staan je kan helpen om je verbonden te voelen met anderen en toch jezelf te zijn. En weet jij dat stilstaan en delen je helpt om krachtiger en met meer lichtheid keuzes te maken en stappen te zetten. Dat het je helpt om meer verantwoordelijkheid te nemen voor je gedrag en keuzes en daarvoor te gaan staan. Misschien kost het je pijn en verdriet, maar het geeft je zeker ook verlichting en verbinding, met behoud van je autonomie.
Je kunt je nu inschrijven voor Identiteit Leiderschap Relevantie: 27, 28, 29, 30 september of
Identiteit Werk Relevantie op 2, 3, 4 november.
Of ga met je team, bedrijf of organisatie aan het werk met het omgaan met verschillen in het programma Identiteit Diversiteit Relevantie.
Wil je je oriënteren op deelname of coaching? Meld je dan aan voor een gratis coachsessie.
Naschrift
In deze blog zitten een paar kleine taalkundige verwijzingen naar het gedicht ‘Rotterdam’ van Jan Prins. Als geboren en getogen Rotterdammer voelde ik de verbinding met Tel Aviv in het feit dat ik ben geboren en opgegroeid in een stad die zwaar werd beschadigd in de tweede wereldoorlog. Ik voelde in Tel Aviv een vergelijkbaar soort sfeer van moed, levendigheid en onverzettelijkheid tegen de permanente dreiging voor aanslagen.